Aziz Sancar Neden Beyin Göçü Yaptı? Sosyolojik Bir Perspektiften Toplumsal Yapı ve Birey Üzerine
Bir sosyolog olarak insan davranışlarını anlamaya çalışırken, bireyin yalnızca kendi kararlarıyla değil, içinde bulunduğu toplumsal yapının etkisiyle hareket ettiğini görmek kaçınılmazdır. Her başarı hikâyesinin ardında, bireysel çabadan çok daha fazlası vardır: normlar, beklentiler, kültürel kalıplar ve toplumsal baskılar. Aziz Sancar’ın beyin göçü de bu çerçevede ele alınmalıdır. Bu, yalnızca bir bilim insanının Amerika’ya gitmesi değil; Türkiye’nin toplumsal, kültürel ve yapısal dinamiklerinin bir yansımasıdır.
Toplumsal Yapıların Birey Üzerindeki Etkisi
Aziz Sancar, Mardin’in Savur ilçesinde doğup büyümüş; mütevazı bir ailenin çocuğu olarak eğitimi sayesinde dünyaya açılmıştır. Ancak onun yurt dışına çıkışı, yalnızca bireysel hırsın değil, Türkiye’nin bilimsel altyapısındaki eksikliklerin, kurumsal desteğin yetersizliğinin ve toplumsal yapıların sınırlayıcılığının bir sonucudur.
Sosyolojik olarak, “beyin göçü” bireyin yapısal engelleri aşmak için başka bir sistemin parçası olma çabasıdır. Türkiye’nin bilimsel üretime verdiği sınırlı destek, hiyerarşik akademik düzen ve meritokrasiye yeterince yer vermeyen kültürel pratikler, Sancar gibi zihinlerin farklı bir düzende nefes almasına neden olmuştur. Dolayısıyla onun Amerika’ya gidişi, sadece bir yolculuk değil; bir sistemden diğerine geçişin sosyolojik sembolüdür.
Toplumsal Normlar ve Kültürel Sınırlar
Toplumun birey üzerindeki görünmez etkileri, çoğu zaman “norm” adı altında meşrulaşır. Türkiye’deki akademik çevrelerde uzun yıllar boyunca, yaş, kıdem ve otorite temelli bir hiyerarşi egemen olmuştur. Bu yapı, genç ve yenilikçi fikirlerin görünür olmasını zorlaştırır. Aziz Sancar gibi bilim insanları, yalnızca bilimsel bir özgürlük değil, aynı zamanda düşünsel bir serbestlik de aramışlardır.
Amerika’daki üniversite kültürü, bireyin yeteneğini merkeze alan bir meritokrasi düzenine dayanır. Bu kültürel fark, Sancar’ın kariyer yolculuğunun yönünü belirlemiştir. Toplumsal normların birey üzerinde nasıl bir etki yarattığını görmek, onun “neden gitmek zorunda kaldığını” anlamak açısından belirleyicidir.
Cinsiyet Rolleri ve Toplumsal İşlevler Üzerinden Bir Okuma
Sosyolojik açıdan toplumlar, erkekleri genellikle “yapısal işlevlerin” temsilcisi, kadınları ise “ilişkisel bağların” koruyucusu olarak konumlandırır. Bu bakış açısı, yalnızca aile içinde değil, bilim dünyasında da kendini gösterir. Erkekler sistemin içinde yer alma, statü kazanma ve üretim yapma yönünde motive edilirken; kadınlar duygusal bağları sürdürme, topluluğu bir arada tutma gibi sosyal görevlerle özdeşleştirilir.
Aziz Sancar’ın Amerika’ya gidişi bu bağlamda, bir “yapısal kaçış”tır. O, sistemin işleyişini değiştiremeyeceğini görüp, başka bir yapının parçası olmayı seçmiştir. Buna karşın, birçok kadın bilim insanı kendi ülkelerinde kalmayı, öğrenciler yetiştirmeyi ve yerel bağları güçlendirmeyi tercih etmiştir. Bu durum, toplumsal cinsiyet rollerinin karar alma süreçlerinde ne kadar etkili olduğunu gösterir.
Kültürel Pratikler ve Bilimin Sınırları
Kültür, bireyin dünyayı nasıl anlamlandırdığını şekillendirir. Türkiye’de uzun yıllar boyunca bilim, ideolojik veya bürokratik sınırlar içinde değerlendirilmiştir. Oysa bilimin doğası, sorgulamak, merak etmek ve sınırları aşmaktır. Aziz Sancar’ın Amerika’daki başarı öyküsü, yalnızca kendi zekâsının değil; kültürel olarak özgürleşmenin de bir sonucudur.
Amerika’daki laboratuvarlarda düşüncenin önünde duvarlar yoktur; fikir, otoriteden çok daha güçlüdür. Türkiye’de ise akademik üretim çoğu zaman “otoriteye uygunluk” üzerinden değerlendirilmiştir. Sancar, bu yapısal tıkanmayı aşmanın tek yolunun başka bir kültürel düzleme geçmek olduğunu fark etmiştir. Bu farkındalık, onun beyin göçünü hem bilimsel hem de kültürel bir zorunluluk hâline getirmiştir.
Aziz Sancar’ın Yolculuğu: Bireysel Başarı mı, Toplumsal Eleştiri mi?
Bir sosyolog gözüyle bakıldığında, Aziz Sancar’ın beyin göçü bireysel bir başarıdan çok, toplumsal bir eleştiridir. Onun hikayesi, Türkiye’deki bilimsel yapının yeniden düşünülmesi gerektiğini gösteren sessiz bir çağrıdır. Göç, yalnızca bir ülkenin kaybı değil; toplumsal dönüşüm için bir aynadır.
Sancar’ın hikayesi bize şunu hatırlatır: Birey, toplumun ürünüdür; ancak bazen o ürün, toplumun sınırlarını aşar. Aziz Sancar neden beyin göçü yaptı? Çünkü içinde bulunduğu yapının sınırları, onun potansiyelini taşıyamayacak kadar dardı. Ve bu, yalnızca onun değil; birçok yetenekli bireyin paylaştığı toplumsal bir hikâyedir.
Sonuçta, beyin göçü yalnızca “gidenler”in değil, “kalıp değişemeyenler”in hikâyesidir. Bu yazı, okuyucuyu şu soruyu düşünmeye davet eder: Biz kendi toplumlarımızda, yeteneğin önünü açan yapılar mı kuruyoruz, yoksa onları uzak diyarlara gönderen normların sessiz koruyucuları mı oluyoruz?